Zabytkowa ul. Wiejska i granitowy głaz z nazwami miejscowości.
W najstarszej części wsi zachował się średniowieczny układ budynków mieszkalnych ustawionych szczytami do drogi o zwartej zabudowie okalającej centralnie położony podłużny plac (obecnie ul. Wiejska) z kościołem pw. Wszystkich Świętych (dawniej pw. św. Jakuba). Plac mógł początkowo pełnić rolę zagrody dla owiec a później targowiska. Za zagrodami ciągnęły się wąskie i długie pola uprawne o układzie łanowym. Od strony południowej płynęła rzeka a później utworzono na niej stawy. Do wsi prowadziła jedna droga, przy której, w ramach każdej zagrody, od frontu stawiano dwa domy - większy dom mieszkalny gospodarzy i mniejszy spichlerz, drugi po domu mieszkalnym ważny budynek w zagrodzie, gdzie przechowywano wszystkie zasoby żywności zgromadzone na zimę oraz ważne dokumenty i stroje świąteczne w skrzyniach. Z chwilą, gdy rola spichlerza straciła na znaczeniu wraz z rozwojem budownictwa murowanego, na jego miejscu pojawił się równie ważny budynek wycużny. W głębi placu za budynkami mieszkalnymi stawiano budynki gospodarcze, wśród których prostopadle stawiano dużą stodołę z przejazdem pośrodku bezpośrednio na pola znajdujące się za zagrodą. W środku placu był gnojownik, czyli miejsce na składowanie obornika. Taka zabudowa była charakterystyczna dla budownictwa frankońskiego. Ten układ w większości do dziś się zachował. Charakterystyczny układ okolnicy został znacznie przekształcony w XVIII w. w czasach pruskich gdy rygor budowlany ukształtował zabudowę wsi jako zwarty, leżący w jednej linii układ domów na rzucie prostokąta, ustawionych szczytem do drogi, gdzie budynki mieszkalne leżały w jednym ciągu z budynkami gospodarczymi i inwentarskimi. Podwórka często zamykały stodoły z wysokimi, dwuspadowymi dachami. W ten sposób powstało charakterystyczne wnętrze, gdzie ściany budynków połączone ogrodzeniami przechodzą w płaszczyznę drogi.
Obecnie zabudowa ulicy Wiejskiej, ma zwarty kształt, leżących blisko siebie budynków, z dominującą wieżą kościelną. Znakomicie zachowana jest na terenie Jemielnicy zabudowa zagrodowa. Tylko w kilku wsiach na terenie Śląska Opolskiego, występowały mocno rozbudowane zagrody z dwoma budynkami mieszkalnymi. Jeden z nich łączył z reguły pomieszczenia mieszkalne z gospodarczymi, natomiast drugi był budynkiem wyłącznie mieszkalnym. Wiązało się to z tzw. „wycugiem”, który polegał na zapewnieniu rodzicom lub poprzednim właścicielom gospodarstwa mieszkania z zabezpieczoną starością. Widać to zwłaszcza w takiej zabudowie, jaką prezentuje Jemielnica, a która jest często niespotykana w innych regionach Śląska Opolskiego i w kraju. Jemielnica swym układem ruralistycznym kwalifikuje się do wsi złożonych z wyróżniającym się członem głównym. Człon ten stanowi historyczne jądro wsi o układzie ulicówki z wrzecionowym placem. Budynki ulokowane wzdłuż ulicy Wiejskiej charakteryzują się ustawieniem szczytowym, zabieg ten wywołuje efekty pionowe oraz wpływa na wizualne skrócenie traktu komunikacyjnego, którego perspektywa zamknięta została przy pomocy łagodnego zakrętu. Zróżnicowane odstępy w ciągu zabudowy, powodują urozmaicenie charakteru ulicy, nie wprowadzając przy tym przestrzennego nieporządku. Ulica Wiejska pod względem przestrzennego układu zabudowy, tworzy kompozycję charakterystyczną o czytelnej formie i jako całość wpisana jest do rejestru zabytków województwa opolskiego. Szereg budynków, dzięki lekkiemu wygięciu drogi oraz obfitości zieleni średniowysokiej, jest dobrze powiązany z naturalnym otoczeniem. Posiada ona swoje wnętrze, które cechuje się swoistym usytuowaniem budynków, formami dachów, układem otworów okiennych, płynnością linii ulicy. Wszystko to składa się na lokalny niepowtarzalny obraz, malowniczość, urokliwą nastrojowość. Budynki mają różne gabaryty, zachowana jest jednak reguła, by obiekty sąsiadujące miały linię okapową na tym samym poziomie. Ich elewacje mają symetryczne, spoiste formy, jednakże każda z nich stanowi odrębną całość. Jednolity wygląd i układ budynków, zieleń wysoka i średniowysoka to elementy, które zapewniają ulicy Wiejskiej swoisty urok oraz wewnętrzną spójność. Zabudowania połączone są od strony ulicy Wiejskiej przewiązką w postaci muru bądź furtki. Wzbogacają one plastykę układu przestrzennego, akcentując walory kompozycyjne. Znamienne jest ustawienie budynków szczytem do ulicy Wiejskiej.
Zabytkowa zabudowa ulicy Wiejskiej otacza centralnie usytuowany plac, na którym w 1756 roku z inicjatywy opata cysterskiego Eugena Misury ustawiono wolutowy rokokowy kamienny postument św. Jana Nepomucena. Z przodu na postumencie umieszczono kartusz herbowy opata z literami MORS (Morimundus). W dolnej części w 1992 r. została zamieszczona tablica upamiętniająca odnowienie figury. Kamienny postument jest jednym z cenniejszych zabytków w Jemielnicy.
W sąsiedztwie figury św. Jana Nepomucena znajduje się pomnik poświęcony tutejszym mieszkańcom ofiarom I i II wojnie światowej. Pierwotnie pomnik był poświęcony poległym mieszkańcom Jemielnicy w czasie I wojny światowej (1914-1918). Powstał z inicjatywy Związku Kombatantów (Kriegerverein) z Jemielnicy. Pomnik został odsłonięty i poświęcony 28 sierpnia 1932 r. W 1945r. pomnik został zdewastowali żołnierze radzieccy a w lat 1946-1947, z inicjatywy ówczesnych władz gminnych, dokonano dalszych zniszczeń. Z inicjatywy lokalnego koła Mniejszości Niemieckiej w latach 1991-1992 przeprowadzono odbudowę pomnika z lat 30. XX w. Obok niego wybudowano pomnik ofiar II wojny światowej z kamienną ścianę, na której umieszczono tablice z nazwiskami zmarłych w obozach jenieckich i obozach pracy oraz poległych i zaginionych na frontach II wojny światowej w latach 1939-1945, a także pomordowanych przez żołnierzy radzieckich w 1945 roku. Pomnik został ponownie odsłonięty i poświęcony 21 sierpnia 1992 roku. Poza wspomnianymi obiektami na placu umieszczono też duży głaz granitowy, na którym widnieje tablicami z nazwami wsi na przestrzeni wieków do Gemelnice przez Himmelwitz do Jemielnicy.
Przy kościele cmentarnym pw. Wszystkich Świętych dawniej mieściła się karczma cysterska a za nią, tuż przy ulicy Wiejskiej, XIX wieczna studnia– wiejski punkt czerpania wody. Obecnie cembrowina studni jest wykonana z kamienia wapiennego a jej daszek pokryto gontem. Studnia została odrestaurowana z inicjatywy Stowarzyszenia Odnowy Wsi w Jemielnicy.
